Infrastruktura podziemna to konieczność,
ale i utrudnienia

Wiceprezes Zarządu KSM:

mgr Zbigniew Olejniczak

Zasoby Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej to nie tylko budynki, ale również rozległe tereny gruntowe o powierzchni przekraczającej 130 ha, uformowane w ponad 1600 działek gruntowych, tworzących tereny poszczególnych osiedli naszej Spółdzielni. Obszary te wykorzystywane są w bardzo różnorodny sposób. Na części z działek posadowione są budynki mieszkalne (to najważniejsze!), inne działki zagospodarowane jako tereny zielone i wykorzystywane są dla potrzeb rekreacji oraz odpoczynku. Jeszcze inne służą celom komunikacyjnym (chodniki, jezdnie i miejsca parkingowe) lub technicznym (np. wiaty śmietnikowe czy też punkty gromadzenia odpadów). Zapewne każdy z nas na przestrzeni lat zamieszkiwania w zasobach Spółdzielni zdążył się przyzwyczaić do takiej właśnie otaczającej nas infrastruktury naziemnej, z której korzystamy i obcujemy z nią każdego dnia.

Nie możemy jednakże zapominać, że tereny gruntowe – poza widoczną na powierzchni infrastrukturą – kryją cały zestaw różnorodnych urządzeń podziemnych, takich jak: sieci wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe, elektroenergetyczne, ciepłownicze, telekomunikacyjne, tworzące tak zwane podziemne uzbrojenie terenu. W tym miejscu należy wskazać, że te ukryte pod ziemią urządzenia służą w przeważającym stopniu dostarczaniu do naszych budynków i lokali mieszkalnych mediów, bez których trudno sobie wyobrazić dzisiejsze życie. Dotyczy to praktycznie całego spektrum mediów dostarczanych tymi podziemnymi urządzeniami dla zapewnienia obecnie powszechnie obowiązujących standardów w sferze komfortu zamieszkiwania.

Z jednej strony podziemne uzbrojenie – stanowiące skomplikowaną infrastrukturę – jest niezbędne i korzystne, z drugiej jednak strony – zobowiązuje i ogranicza sposób oraz możliwości korzystania z naszych terenów – na przykład w zakresie posadowienia budynków i budowli naziemnych, takich jak choćby parkingi, wiaty śmietnikowe czy też pojemniki półpodziemne przeznaczone na gromadzenie odpadów itp.

Wszystkie sieci wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe, elektroenergetyczne i teletechniczne na terenach Spółdzielni oraz zdecydowana większość sieci centralnego ogrzewania i kanalizacji deszczowej są własnością różnych przedsiębiorstw przesyłowych, działających na zamieszkiwanych przez nas terenach.

Sięgając do nieodległej historii, którą zapewne wielu z nas jeszcze pamięta, przedsiębiorstwa przesyłowe do początku lat 90-tych XX wieku zorganizowane były w formie przedsiębiorstw państwowych. Wraz z przemianami ustrojowymi zaszłymi w naszym kraju, przedsiębiorstwa te zostały poddane procesom reorganizacyjnym, w wyniku czego część z nich przetrwała w formie podmiotów miejskich, niektóre z nich działają w formie spółek Skarbu Państwa, a inne zaczęły funkcjonować jako prywatne podmioty, prowadzące działalność gospodarczą. Wszystkie te przedsiębiorstwa łączy jeden wspólny mianownik – mianowicie po dziś dzień władają i eksploatują, już jako następcy prawni, podziemną infrastrukturą przesyłową i w pełni za nią odpowiadają. Dobitnie zatem podkreślić trzeba – Spółdzielnia co do zasady nie jest właścicielem sieci podziemnych, nie remontuje i nie wymienia ich. Robią to wszystko rzeczywiści właściciele – przedsiębiorstwa dostarczające media. Absurdalne są w tym kontekście hejterskie uwagi w rodzaju: Spółdzielnia znowu coś tam rozkopała i ciężko przechodzić. Rozkopał (bo musiał) właściciel podziemnej sieci, po to, by do budynku dochodził gaz, płynęła woda, odpływały ścieki itd.

Zarówno przemiany gospodarcze, jak i strukturalne nie wpłynęły na zasady związane z eksploatacją tychże sieci, co oznacza, że odpowiedzialność za utrzymanie ich w odpowiednim stanie technicznym spoczywa właśnie na przedsiębiorstwach przesyłowych. Z naszego – Spółdzielni – punktu widzenia, jako odbiorcy mediów przekazywanych do mieszkań i lokali użytkowych, priorytetem staje się zapewnienie przez przedsiębiorców przesyłowych bezpiecznych, ciągłych i bezproblemowych realizacji dostaw, opartych na przejrzystych zasadach, wynikających z zawartych przez Spółdzielnię umów na dostarczanie poszczególnych mediów do naszych zasobów. Procesy eksploatacyjne w dużej mierze wynikają z obowiązujących przepisów ogólnych, jak również z wewnętrznych regulacji technicznych obowiązujących w poszczególnych przedsiębiorstwach przesyłowych. Niejednokrotnie są to skomplikowane zadania narzucające sporo czynności obsługowych.

W tym miejscu należy wspomnieć, że w przeważającej części sieci przesyłowe obsługujące zasoby budynkowe Spółdzielni powstawały sukcesywnie w okresie budowy budynków, a to oznacza, że większość z tych sieci istnieje już od kilkudziesięciu lat, co ma niewątpliwie znaczny wpływ na ich obecny stan techniczny, a zatem na ich coraz częstszą zawodność, objawiającą się częstymi awariami. I te niezwłocznie są usuwane. W przypadku niektórych sieci przesyłowych, czynności obsługowe stają się jednak niewystarczające. Właściwym rozwiązaniem jest całkowita wymiana pewnych odcinków sieci. Taki stan rzeczy dotyczy szczególnie sieci tzw. niebezpiecznych, czyli sieci gazowych.

W ostatnich latach obserwujemy wzmożoną aktywność przedsiębiorców przesyłowych w związku z usuwaniem awarii lub też wymianą poszczególnych fragmentów sieci przesyłowych. Aktywność ta niestety objawia się częstymi ingerencjami w tereny gruntowe Spółdzielni. Jako przykład można podać choćby coraz częstsze naprawy sieci ciepłowniczych związane z awariami na terenie praktycznie wszystkich naszych osiedli. Przybierające na częstotliwości awarie w podziemnej infrastrukturze, osiągające krytyczne granice, zmuszają nas do naciskania na przedsiębiorstwa przesyłowe w celu dokonania wymiany starych sieci na nowe bezawaryjne i bezpieczne dla mieszkańców. W sposób szczególny dotyczy to sieci gazowych. Na przykład w 2022 roku zakończono wymiany odcinków sieci gazowych na terenie Osiedla Janów, a w 2023 roku zakończone zostały wymiany sieci gazowej na terenie Osiedla im. Ściegiennego. Natomiast aktualnie prowadzona jest całkowita wymiana sieci gazowej na terenie Osiedla im. Jerzego Kukuczki.

Niestety roboty tego rodzaju wprowadzają dla nas, jako mieszkańców, wiele uciążliwości, chociażby takich jak ograniczenie swobody w korzystaniu z pieszych i kołowych ciągów komunikacyjnych, dodatkowy hałas pochodzący z maszyn budowlanych, zapylenie, zrujnowanie dotychczasowego krajobrazu roślinnego, itp.

Znamiennym przykładem, nie pozostającym bez echa ze strony mieszkańców, jest trwająca obecnie długotrwała i uciążliwa inwestycja polegająca na przebudowie sieci gazowej na terenie Osiedla im. Kukuczki. Mieszkańcy osiedla, przywykli do dotychczasowej wygody zamieszkiwania nagle żyją na placu budowy. Wielu nie interesuje to, że inwestorem tego zadania nie jest Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa lecz przedsiębiorca przesyłowy Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Odział terenowy w Zabrzu. Za powstawanie koniecznych wykopów i wszelkie utrudnienia kierują uwagi (ostre, negatywne, krzywdzące) do Spółdzielni. Tymczasem to właśnie dla nich, w ramach prowadzonego zadania, przewidziano nie tylko całkowitą wymianę gazowej sieci dystrybucyjnej na terenie osiedla, ale (dla zapewnienia bezpieczeństwa) uwzględniono także wymianę przyłączy gazowych do budynków KSM. Dla zobrazowania rozmiarów zadania inwestycyjnego informuję, że przebudowa obejmuje swym zasięgiem 29 działek gruntowych, zaś długość przebudowywanej sieci gazowej wynosi ponad 2.200 mb.

Niewątpliwie prowadzone roboty budowlane wywierają przejściowo niekorzystny wpływ na jakość i komfort zamieszkiwania, jednakże należy wziąć pod uwagę fakt, iż realizowane w tej chwili prace z pewnością przyczynią się do ograniczenia w przyszłości ilości interwencji związanych z usuwaniem awarii, a przede wszystkim zapewnią bezpieczne korzystanie z paliwa gazowego, które powszechnie jest wykorzystywane w budynkach Spółdzielni na terenie tego osiedla. Podkreślenia wymaga również fakt, iż Spółdzielnia z tytułu prowadzonych robót nie ponosi żadnych kosztów w wymiarze ekonomicznym. Roboty budowlane realizowane są z funduszy inwestora.

Trzeba również nadmienić, że na etapie projektowym, który prowadzony był w 2019 roku, Spółdzielnia formułując dopuszczalne oczekiwania ograniczyła w znacznym stopniu zakładany zakres robót ziemnych (wykopy budowlane) wskazując inwestorowi w wielu przypadkach konieczność zastąpienia technologii wykopowej technologią bezwykopową (przewierty). Zgodnie z obowiązującymi procedurami, w celu realizacji prac, teren budowy został protokolarnie przekazany inwestorowi. Dla wyegzekwowania przyszłych roszczeń – o przywrócenie terenu do stanu poprzedniego – stworzona została odpowiednia dokumentacja. Dyscyplinujący charakter ma opłata, jaką inwestor będzie musiał wnieść na rzecz funduszy osiedla za każdy rozpoczęty miesiąc korzystania z terenu do czasu jego powrotnego przekazania po wykonaniu prac oraz przywróceniu go do poprzedniego stanu. W okresie budowy/wymiany nadzór sprawuje inspektor reprezentujący inwestora wobec wykonawcy i Spółdzielni. Tereny objęte budową są monitorowane przez służby techniczne Spółdzielni, jak również podejmowane są różnego rodzaju interwencje mające charakter porządkowy.

Na początku marca br. odbyło się kolejne spotkanie przedstawicieli obu stron, z udziałem przedstawiciela spółki PSG w osobie Inspektora Nadzoru oraz przedstawiciela wykonawcy tj. firmy BTB Inżynieria Budownictwo w osobie Kierownika budowy. W trakcie spotkania zostały sformułowane przez reprezentantów Spółdzielni wiążące oczekiwania, co do sposobu zabezpieczania placu budowy i porządkowania terenów po zakończonych lub wstrzymanych robotach budowlanych.

W nawiązaniu do porządku panującego na tego rodzaju budowach, należy zwrócić uwagę na następujący, specyficzny aspekt prowadzenia tego rodzaju zadań inwestycyjnych. Mianowicie, roboty związane z wymianą sieci gazowej są kilkuetapowe, polegają na budowie nowych odcinków sieci gazowej, budowie przyłączy do budynków, sprawdzaniu szczelności wybudowanych sieci, wykonywaniu przełączeń budynków ze „starej" sieci na „nową" sieć, aż wreszcie przychodzi moment na demontaż starych przyłączy i urządzeń oraz wyłączenie „starej" sieci gazowej.

Ta nieunikniona wieloetapowość realizacji robót budowlanych prowadzi często do ponownego wykonywania wykopów budowlanych w tych samych miejscach, jednakże w różnych okresach czasu. Taki stan rzeczy może wzbudzać u mieszkańców i osób postronnych poczucie, że pomimo zakończenia (jak by się wydawało) robót budowlanych teren nie został odtworzony do stanu pierwotnego. Nic bardziej mylnego! Odtworzenie i ostateczne porządkowanie terenu odbywa się dopiero po ostatecznym zakończeniu całej inwestycji, tj. po zakończeniu przełączenia wszystkich budynków i wznowieniu dostarczania gazu nową siecią do mieszkań. W przypadku omawianej inwestycji na Osiedlu im. Kukuczki, przed nami pozostaje jeszcze etap realizacji części przyłączy gazowych do budynków, etap prób szczelności wybudowanej sieci, przełączanie budynków do „nowej" sieci oraz ostatni etap polegający na wyłączeniu „starej" sieci.

Pomimo tych wszelkich niedogodności, Spółdzielnia w interesie końcowych odbiorców mediów, musi dążyć do zapewnienia współdziałania z właścicielami sieci, umożliwiając przedsiębiorstwom przesyłowym dostęp do infrastruktury, za którą odpowiadają i która zapewnia nam bezpieczny odbiór dóbr niezbędnych do komfortowego mieszkania.

Należy również zwrócić uwagę, że wszelkie działania organizacyjne przedsiębiorców przesyłowych, związane z usuwaniem awarii w sieciach przesyłowych, jak również wszelkie inne prace remontowe lub inwestycyjne prowadzone są na koszt i ryzyko tychże przedsiębiorstw. Bardzo często zadania te realizowane są w oparciu o przetargi w ramach zamówień publicznych. Wykonawcy wyłaniani są na podstawie przetargów lub w oparciu o inne kryteria obowiązujące w poszczególnych przedsiębiorstwach przesyłowych. Biorąc pod uwagę powyższe, Spółdzielnia występując jako właściciel lub użytkownik terenu, na którym planowane są roboty związane z sieciami przesyłowymi, nie posiada uprawnienia do ingerencji w tego rodzaju wewnętrzne uwarunkowania organizacyjne, a co za tym idzie Spółdzielnia nie posiada uprawnień do ingerencji w harmonogramy robót, sposobu ich prowadzenia, planowanych rozwiązań technicznych itp.

Niemniej jednak Spółdzielnia ze swojej strony, jako gospodarz terenu, podejmuje wiele działań mających na celu minimalizację uciążliwości związanych z prowadzonymi przez przedsiębiorstwa przesyłowe robotami oraz skupia się na zapewnieniu przez przedsiębiorców przesyłowych przywrócenia do stanu pierwotnego terenów Spółdzielni naruszonych w trakcie robót. Działania tego rodzaju, choć wydają się bardzo proste, w istocie wymagają zaangażowania pracowników KSM (niejednokrotnie rożnych komórek organizacyjnych), poprzez obsługę formalno-prawną w zakresie sporządzania odpowiednich umów udostępnienia terenów oraz prowadzenia działań kontrolnych bezpośrednio w terenie tj. na placu budowy. Należy również nadmienić, że w przypadku planowanych przez przedsiębiorców przesyłowych zadań inwestycyjnych, obejmujących przebudowy lub całościowe wymiany sieci przesyłowych, służby techniczne Spółdzielni uczestniczą również w uzgadnianiu projektów, dążąc tym samym do minimalizacji uciążliwości i naruszeń naszych terenów gruntowych.

W tym zakresie niezbędna jest wszystkim wzmożona synergia. Trzeba, by nie tylko służby pracownicze Spółdzielni, ale nade wszystko mieszkańcy naszych zasobów mieli świadomość natychmiastowej konieczności usuwania awarii wszelkich sieci przesyłowych oraz planowej niezbędności ich modernizacyjnych wymian. Remont mieszkania, ba nawet tylko malowanie jego ścian, powoduje sporo czasowych komplikacji i utrudnień w życiu rodzinnym. Całościowa wymiana sieci gazowej w osiedlu jest, bo roboczo musi być, głęboką ingerencją w infrastrukturę powierzchniową i tym samym narusza na pewien czas dotychczasowe warunki zamieszkiwania. Celem tych działań jest jednak zapewnienie mieszkańcom osiedla długotrwałego bezpieczeństwa energetycznego w postaci nieprzerwanego dopływu gazu i wykluczenie wszelakich niebezpieczeństw związanych z przesyłem tego – wybuchowego przecież – medium.

Z poważaniem

ZBIGNIEW OLEJNICZAK